کاهش شوری خاک کشاورزی
کاهش شوریِ خاک با استفاده از آب مغناطیسی
یکی از روشهای اصلاحِ خاک‌های شور استفاده از آب مغناطیسی است، که در مقایسه با روشهای دیگر نسبتاً کم‌هزینه‌تر و به صرفه‌تر است.
وقتی در کشاورزی، آبیاری با آب شور صورت بگیرد، این املاح در خاک تجمع پیدا کرده و باعث شور شدن خاک میشود. نمکهای موجود در آب، در سطح خاک جمع شده و موجبات معضل شوره‌زایی و سفت شدن خاک را فراهم می‌کند. همچنین تجمع نمکها در اطراف ریشه، باعث کاهش رشد گیاه و پیری زودرس میشود. از طرفِ دیگر، عدم مصرف مواد آلی، و همچنین مصرف بی رویه آب، سم و کود شیمیایی باعث افزایش تراکم خاک، افزایش وزن مخصوص و کاهش نفوذپذیری خاک گردیده است. به همین دلیل ساختمان خاک سفت شده و شرایط مساعدی برای رشد و توسعه ریشه گیاه وجود ندارد.
معمولاً شوری آب هر چقدر باشد، شوری خاک در حدود یک و نیم، تا دو و نیم برابرِ آن است. مثلاً اگر با آبی با EC=4000 آبیاری صورت بگیرد، احتمالاً شوری خاک در حدود ۶۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ خواهد بود. برای رفع شوری خاک روشهای مختلفی وجود دارد که یکی از کم هزینه‌ترین و بهترین روشها استفاده از آب مغناطیسی است.
آب مغناطیسی، آبی است که با عبور از میانِ یک میدانِ مغناطیسی حاصل میشود. این روشِ اصلاحِ آب، یک روش غیر شیمیایی است؛ یعنی بدونِ اینکه مادّه شیمیایی به آب اضافه کنیم، فقط با عبور از مجاورتِ یک میدان مغناطیسی خواصّی به آب می‌دهیم که در نهایت حلالیت و نفوذپذیری آب بالاتر می‌رود. طیِ این روش، مولکولهای آب دیونیزه شده (یعنی املاح از حالت یونی خارج میشوند)، و اثراتِ سختیِ آب کاهش می‌یابد. آب مغناطیسی در سالهای اخیر به طور گسترده‌ای در صنعت، کشاورزی،دام وطیور و… استفاده شده است.
با توجّه به اینکه مولکولِ آب یک مولکول قطبی است، و در دو طرفِ خود بارهای مثبت و منفی دارد، در حالت طبیعی این مولکولهای آب یکدیگر را جذب کرده و به شکل خوشه (cluster) در می‌آیند. یعنی در آبِ معمولی، ما به جای مولکولهای منفردِ آب، خوشه‌های آب داریم. وقتی این خوشه‌های آب در معرضِ میدان مغناطیسی با قدرت و شدّتِ مناسب قرار بگیرند، شکسته شده و به خوشه‌های ریزتر تبدیل میشوند.
همچنین میدانِ مغناطیسی، بر روی املاح موجود در آب که به شکل یونی هستند، اثر گذاشته و آنها را از حالت یونی خارج کرده و به شکل مولکولی تبدیل می‌کند. این یونها عمدتاً از نوع بی‌کربنات‌های محلول هستند که از عوامل اصلیِ سختی آب هستند. بنابراین کریستال‌های یونی به کریستال‌های مولکولی تبدیل میشوند. مثلاً کمپلکس کلسیت که رسوبی سخت و پیچیده از خود بجا می‌گذارد، به کمپلکس آراگونیت که نرم و غیر چسبنده است، تبدیل میشود. مولکولهای تولید شده، به یکدیگر ملحق شده و پدیده دانه برفی (Snow ball) اتفاق می‌افتد. این مولکولهای به هم چسبیده در آب به صورت شناور باقی می‌مانند و بدین سان نه تنها رسوب‌گذاری املاح متوقف میگردد، بلکه امکان حذف این املاح معلّق نسبتاً ساده نیز امکان‌پذیر خواهد گردید.
بنابراین بطور خلاصه آب مغناطیسی، آبی است که شکسته شده و ریزتر و نرم‌تر از آب معمولی است، و حلالیت و نفوذپذیریِ آن بالاتر است
به مستند زیر توجه بفرمایید .در این مستند در گلخانه ای روی محصول فلفل دلمه ای کار شده و پس از چند مورد آبیاری با آب مغناطیسی آزمایش خاک جدید گویای این مطلب است که شوری خاک کاهش پیدا کرده است
امّا آب مغناطیسی چگونه شوریِ خاک را کاهش می‌دهد؟
همانگونه که بیان شد، حلالیتِ آب مغناطیسی بیشتر از آبِ معمولی است. یعنی مواد را بهتر در خود حل می‌کند. در واقع آب مغناطیسی خواصی شبیه آب جوش دارد. همانگونه که مواد در آبِ جوش بهتر حل میشوند، در آبِ مغناطیسی هم بهتر حل میشوند. مثلاً یک حبّه قند در آب جوش بهتر حل میشود، یا لکّه‌های چربی در آب جوش بهتر از آب معمولی حل میشوند. وقتی حلالیتِ آب بالاتر برود، عملیاتِ آبشویی در زمین بهتر انجام میشود. یعنی در هر مرتبه آبیاری با آبِ مغناطیسی، املاح موجود در خاک بهتر شسته شده و به اعماقِ پائین‌ترِ خاک نفوذ می‌کند. در واقع در هر آبیاری یک مقدار از شوری پس زده میشود، و به این ترتیب اثراتِ منفیِ شوری خاک کاهش پیدا می‌کند.
وقتی می‌گوییم حلالیت آب افزایش پیدا می‌کند، یعنی خاصیت خیس‌کنندگی و یا ترشوندگیِ خاک افزایش می‌یابد. در نتیجه، در آبیاری مغناطیسی، ظرفیت نگهداری آب در خاک افزایش یافته و میزان تبخیر از سطح خاک، نسبت به آبیاری معمولی کاهش می‌یابد، که خود این مساله موجب پائین آمدن زمان آبیاری، و همچنین صرفه‌جویی در مصرف آب میشود.
همچنین با بالا رفتن حلالیت آب، جذب کود و نمکهای خاک توسط گیاه افزایش می‌یابد، که این موضوع به ارتقاء کیفیت و رشد بیشتر محصول کمک می‌کند.
در نتیجه خاک سفت و کلوخی، که مانع رشد ریشه‌های گیاه بودند، به خاک نرم تبدیل شده و باعثِ ریشه‌زائی بهترِ گیاه میشود. به تبع آن، گیاه شاداب‌تر شده و مواد غذایی را بهتر در اختیار برگها قرار می‌دهد، که خود باعثِ افزایش فتوسنتز، کمیت، کیفیت و زود رسی محصول میشود.
با استفاده از این آب، کود و سم در آب بهتر حل شده و جذب آن نیز سریعتر و آسانتر میشود، در نتیجه با مصرف کود کمتری به نتیجه دلخواه خواهیم رسید، و از این لحاظ نیز صرفه‌جویی خواهیم داشت.
نکته‌ی مهم دیگر این است که، نفوذِ آب مغناطیسی در خاک، در جهاتِ مختلف صورت می‌گیرد. در صورتی که در آب معمولی، آب بصورتِ عمودی نفوذ می‌کند. وقتی در آبِ مغناطیسی، آب در جهاتِ مختلف نفوذ می‌کند، پیاز رطوبتی بزرگتر میشود، و در نتیجه ریشه‌زائیِ گیاه بهتر و بیشتر انجام میشود، و آب و هوا بهتر در دسترس ریشه‌ی گیاه قرار می‌گیرد.
زمانی که گیاه با آبِ معمولی (که سختیِ آن بالاست) آبیاری شود، لایه‌ای سفید و سخت از بی‌کربناتِ کلسیم و کربنات‌ها روی سطحِ خاک تشکیل میشود، و بخشی از بی‌کربنات‌های کلسیم توسط آب شسته شده و در خاک نفوذ می‌کنند و سپس روی ریشه‌ی گیاه نشست می‌کنند، در نتیجه گیاه مجبور است برای ادامه‌ی زندگی خود ریشه‌های اضافی تولید کند، که این روندِ رشدِ طبیعی گیاه را به خاطر صرفِ انرژیِ اضافی مختل می‌کند. امّا در آب مغناطیسی، به دلیل افزایشِ مولکولهای آب در واحد حجم، بر حلالیتِ آب افزوده شده و در نتیجه تواناییِ آب برای جذبِ کاتیونها و آنیونها افزایش یافته، و مقدار بیشتری از نمکهای مفید به ویژه بی‌کربنات‌ها توسط گیاه جذب میشوند.
مستند دیگری نیز تهیه شده است از اثرات مثبت دستگاه آب مغناطیسی درباره کنترل اثرات منفی شوری آب و خاک که در قم تهیه شده است و زیر نظر سازمان جهاد کشاورزی استان قم ، تاثیرات و مشاهدات مورد ارزیابی صورت گرفته که توجه شما عزیزان را به این مستند جلب میکنیم
برخی از مهمترین خواص آب مغناطیسی عبارتند از:
– حلالیتِ آب مغناطیسی بیشتر از آب معمولی است، در نتیجه عناصر غذایی را بهتر و بیشتر از خاک شسته، و در اختیار گیاه قرار می‌دهد.
– نفوذپذیریِ آب مغناطیسی هم بیشتر از آب معمولی است. در نتیجه بهتر و بیشتر در خاک نفوذ کرده، و بهتر و بیشتر جذب گیاه میشود. یعنی گیاه با آب کمتری سیراب میشود و اصطلاحاً فرآیند هیدراته شدن بهتر انجام میشود.
– چون حلالیت این آب بیشتر از آب معمولی است، و عناصر غذایی بیشتری را از خاک شسته و در اختیار گیاه قرار می‌دهد، در نتیجه جذب عناصر غذایی توسط گیاه افزایش پیدا می‌کند. بنابراین مصرف کود هم تا حدّی کاهش پیدا می‌کند.
– با آبیاری مغناطیسی، رطوبت خاک بیشتر از حالت قبل خواهد بود. در نتیجه مواد آلیِ خاک، افتِ کمتری دارند، و حاصلخیزی خاک بیشتر خواهد بود.
– نکته‌ی مهم دیگر این است که، تبخیر از سطح خاک در آب مغناطیسی کمتر است. چون ذرّات آب در این حالت ریزتر هستند، و با قدرت بیشتری به ذرّات خاک (به ویژه به ذرات باردار مثل رس) می‌چسبند. این چسبندگی بیشتر باعث میشود که این ذرّات آب، در برابر نیروی ثقل جاذبه هم مقاوم‌تر باشند و دیرتر به اعماق پایین‌تر زمین نفوذ کنند. در نتیجه رطوبت‌ِ خاک و ماندگاری این رطوبت بیشتر میشود.
– مطالعات نشان داده است که آبیاری مغناطیسی باعث میشود محتوای کلروفیل گیاه افزایش پیدا کند. یعنی رنگ سبز گیاه را تقویت می‌کند. کلروفیل برای انجام عمل فتوسنتز و تولید انرژی در گیاه ضروری است، و به گیاهان این امکان را می‌دهد که نور خورشید را به دام انداخته و انرژیِ آن را جذب کنند.
– استفاده از میدان مغناطیسی، فعالیت آنزیمها را در گیاهان بهبود می‌دهد. آنزیمها، تقریباً در هر واکنش بیوشیمیایی که در گیاه رخ می‌دهد، نقش کاتالیزور دارند، و باعث تسریعِ این واکنشها میشوند. آنزیمها به چرخه‌ی بهتر مواد مغذی در گیاه کمک می‌کنند، رشد باکتری‌ها و قارچ‌های مفید را افزایش می‌دهند، گیاه را در برابر پاتوژنهای مرگبار محافظت می‌کنند، به رشد ریشه‌ی سالم کمک می‌کنند و… استفاده از آب مغناطیسی، تمام این اثرات مفید را بهبود می‌بخشد.
– استفاده از آب مغناطیسی، باعث میشود که گردشِ مواد در داخلِ گیاه با سهولت بیشتری انجام شود. بعنوان مثال، حمل و نقل کربوهیدرات‌ها و هورمون‌های رشد به اندامِ گیاهی راحت‌تر انجام میشود، و در نتیجه باعث رشدِ بهتر گیاه میشود.
– وقتی آب مغناطیس میشود، ویسکوزیته آن کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه حرکت آب در خاک افزایش می‌یابد. بنابراین، هم رطوبت خاک بیشتر میشود، و هم انتقال مواد غذایی و جذب عناصر از خاک راحت‌تر انجام میشود.
– مقاومت گیاه در برابر شوری بالا می‌رود. چون شوریِ آب، در فرآیند جذب عناصر غذایی اختلال ایجاد می‌کند، ولی ما با آب مغناطیسی، جذب عناصر را بالاتر می‌بریم، و از این طریق بر مشکلات شوری غلبه میکنیم.
– سختی آب خنثی میشود و آب نرم‌تر میشود.
– آب پاستوریزه میشود و آفات و بیماریها در آب مغناطیسی کمتر میشود.
– با هر مرتبه آبیاری در آب مغناطیسی، خاک اصلاح میشود. و فرآیند آبشویی خاک از نمکهای اضافی بهتر و بیشتر انجام میشود. در واقع در هر آبیاری، مقداری از شوری به اعماقِ خاک نفوذ می‌کند و خاک شسته میشود.
– القای جوانه‌زنی بذر اتفاق می‌افتد و بذرهایِ کشاورزی بیشتر و سریعتر جوانه می‌زنند. در واقع تلفات بذر کاهش پیدا می‌کند.
– محصول زودرس میشود.
پس بطور خلاصه، با آبیاری مغناطیسی مصرف آب کاهش پیدا کرده، خاک اصلاح میشود و مقاومت گیاهان بالاتر می‌رود.
و در نهایت با استفاده از آب مغناطیسی در کشاورزی، شاهد افزایش عملکرد گیاه هستیم.
کاهش شوری خاک کشاورزی
کاهش شوری خاک به میزان بیش از حد مواد معدنی نماینده‌ی نمک در خاک گفته میشود. این مواد، شامل نمکهای آلی و غیر آلی هستند که در مقدار بیش از حد در خاک یافت میشوند. شوری خاک می‌تواند به علت آب شور، کودهای شیمیایی، آبیاری نامناسب و یا به دلیل فرایندهای طبیعی نظیر تبخیر آب، در زمین‌های غیر قابل کشت و نامناسب و زمین‌های شور ایجاد شود.
شوری خاک می‌تواند برای رشد گیاهان و محصولات کشاورزی مضر باشد. این مواد معدنی باعث میشوند که خاک خشک و سفت شود و برای گیاهان سخت شود تا بتوانند ریشه‌های خود را در آن رشد دهند. همچنین، شوری خاک می‌تواند باعث خشک شدن گیاهان و تاخیر در رشد آنها شود. در نتیجه، باعث کاهش عملکرد محصولات کشاورزی میشود.
برای کاهش شوری خاک، می‌توان از روشهای مختلفی مانند آبیاری با آب شیرین، اعمال کودهای آلی و افزایش تهویه در خاک استفاده کرد. همچنین، می‌توان با انتخاب گونه‌های گیاهی مناسب برای خاک شور، این مشکل را تا حدودی برطرف کرد.
شوری خاک یکی از مشکلات اساسی محیط زیست است که در زمین‌های شور و در نتیجه کشاورزی در برخی مناطق جهان رخ می‌دهد. تحقیقات بیشتر در این زمینه می‌تواند بهترین روشهای کاهش شوری خاک و حفاظت از محصولات کشاورزی را به دست آورد.
همچنین مقاله تأثیر شوری آب و کاهش تولید پسته ، شیرین کردن آب شور در کشاورزی ، کاربرد دستگاه آب شیرین کن در صنعت کشاورزی
تاثیرات خاک شور کشاورزی
خاک شور به خاکی گفته میشود که غلظت نمکهای آن بالاتر از حد معمول است. این نوع خاک، معمولا در مناطق خشک و نیمه خشک و با دمای بالا دیده میشود.
خاک شور می‌تواند تاثیرات شدیدی بر روی کیفیت خاک کشاورزی داشته باشد. افزایش غلظت نمکهای خاک می‌تواند باعث کاهش حاصلخیزی خاک شده و رشد و عملکرد گیاهان را کاهش دهد. همچنین، افزایش شوری خاک می‌تواند باعث بروز بیماریها و آفات در گیاهان شود و باعث کاهش عملکرد و حتی تلف شدن آنها شود.
در صورتی که خاک شور به مدت طولانی باشد، ممکن است باعث تغییر در ساختار و خصوصیات خاک شود. این تغییرات می‌تواند باعث کاهش جذب و نگهداری آب توسط خاک شود که منجر به کاهش حاصلخیزی و کیفیت خاک میشود.
برای پیشگیری از شوری خاک، لازم است که روشهای آبیاری مناسب در نظر گرفته شود و از استفاده از کودهای شیمیایی بیش از حد اجتناب شود. همچنین، انجام شناوری خاک و استفاده از کودهای آلی و زیستی می‌تواند به بهبود کیفیت خاک و جلوگیری از شوری آن کمک کند.
اثرات شوری خاک بر جنبه‌های مختلف زیستی و عملکرد کشاورزی عبارتند از:
- کاهش حاصلخیزی: افزایش شوری در خاک می‌تواند باعث کاهش حاصلخیزی آن شود، چرا که گیاهان توانایی کمتری برای جذب مواد غذایی و آب دارند.
- کاهش رشد و عملکرد گیاهان: افزایش غلظت نمکها در خاک می‌تواند باعث کاهش رشد و عملکرد گیاهان شود.
- افزایش مصرف آب: خاک شور کمترین توانایی برای نگهداری آب دارد، بنابراین گیاهان برای رشد به مصرف بیشتری از آب نیاز دارند.
- افزایش هزینه‌های تولید: برای مقابله با شوری خاک، نیاز به هزینه‌های بالایی برای مدیریت منابع آبی و استفاده از کودهای خاص و زمین شیمیایی دارید.
- تحریک رشد آفات و بیماریها: محیط شور در خاک باعث تحریک رشد آفات و بیماریها در گیاهان میشود.
- اختلال در ساختار خاک: شوری خاک می‌تواند باعث اختلال در ساختار خاک شود و با تغییر در قابلیت نفوذ و جذب آب توسط خاک، باعث نارسایی در رشد و عملکرد گیاهان شود.
- کاهش کمیت و کیفیت محصول: در صورتی که شوری خاک به حدی بالا باشد که هیچ گونه پیشگیری و درمانی انجام نشود، منجر به کاهش کمیت و کیفیت محصول تولیدی میشود.
به طور کلی، شوری خاک یک مشکل شایع در بسیاری از مناطق جهان است و به منظور جلوگیری از تاثیرات منفی آن، لازم است که روش‌هایی مانند آبیاری مناسب، استفاده از کودهای آلی و زیستی به جای کودهای شیمیایی، شناوری خاک و تغییر نوع خاک در نظر گرفته شود.
علائم خاک شور کشاورزی
نشانه‌های شوری خاک عبارتند از:
- رشد کم و ضعیف گیاهان: افزایش شوری در خاک می‌تواند باعث کاهش حجم رشد گیاهان شود، و در نتیجه گیاهان کمترین توانایی برای جذب مواد غذایی و آب را دارند.
- سوختگی برگها: افزایش غلظت نمکها در خاک می‌تواند باعث سوختگی برگها و برگرداندن رنگ برگها به رنگ قهوه‌ای شود.
- افزایش تعداد آفات: افزایش شوری در خاک باعث تحریک و افزایش تعداد آفات و بیماریها میشود.
- لایه لوله‌ای سفید روی خاک: پس از تبخیر آب از خاک، غلظت نمکها در سطح خاک بالا می‌رود و لایه لوله‌ای سفید روی خاک شکل می‌گیرد.
- شور شدن آب زیرزمینی: شوری خاک می‌تواند باعث شور شدن آب زیرزمینی و افزایش غلظت نمکهای آن شود.
- ساختار خاک: شوری خاک باعث تغییر در ساختار خاک میشود و ممکن است باعث بروز پوستگی و چین و چروک شود.
ترکیبی از این نشانه‌ها می‌تواند به عنوان نشانه‌های شوری خاک استفاده شود. در صورت تشخیص هر یک از این نشانه‌ها، نیاز به بررسی دقیق تر غلظت نمکهای خاک و روشهای جلوگیری از شوری آن وجود دارد.
برای رفع شوری خاک، روشهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- شستشوی خاک: با شستشوی خاک، نمکهای اضافی از خاک شسته و حذف میشوند. برای این کار می‌توانید از آب تصفیه شده و یا آب شور استفاده کنید.
- شناوری خاک: با شناوری خاک، نمکها به سطح خاک منتقل میشوند و با زدایی لایه‌های بالایی خاک، نمکهای اضافی حذف میشوند.
- استفاده از کودهای آلی و زیستی: استفاده از کودهای آلی و زیستی به جای کودهای شیمیایی می‌تواند باعث کاهش شوری در خاک شود.
- استفاده از طرح‌های آبیاری مناسب: طرح‌های آبیاری مناسب می‌تواند باعث جلوگیری از افزایش شوری در خاک شود.
- استفاده از گیاهان شورزیک: استفاده از گیاهان شورزیک کمک می‌کند تا نمکهای اضافی در خاک جذب شده و از خاک حذف شود.
- تغییر نوع خاک: با تغییر نوع خاک، می‌توانید از شوری خاک جلوگیری کنید. برای مثال، اگر خاک شما شور است، می‌توانید به جای آن از خاک‌های غیرشور استفاده کنید.
- مدیریت منابع آبی: مدیریت منابع آبی شامل کاهش استفاده از آب از طریق استفاده از طرح‌های آبیاری مناسب میشود که باعث کاهش شوری در خاک میشود.
در هر صورت، برای رفع شوری خاک، لازم است که علاوه بر شناخت نوع و میزان شوری در خاک، از روشهای مناسب و درست استفاده کنید.
انواع روش های رفع کاهش شوری خاک کشاورزی
رفع کاهش شوری خاک کشاورزی به دو صورت طبیعی و اصلاحی امکان‌پذیر است.
۱- روش های طبیعی: روش های طبیعی برای رفع شوری خاک شامل عملیاتی مانند تخلیه سطحی و چاه ها، آبگیری، رسوب‌گیری، نفوذ کودهای آلی، کاشت درختان حولی و گیاهان شورزار تلفیقی با شالیزاری، و مدیریت منابع آب (استفاده بهینه از آب و کاهش تبخیر) است.
۲- روش های اصلاحی: روش های اصلاحی نیز به دو دسته اصلاح فیزیکی و شیمیایی تقسیم میشوند. اصلاح فیزیکی شامل عملیاتی مانند نفوذ آب به‌طور یکنواخت در خاک، کاهش تبخیر با پوشش خاک، کاهش ارتفاع آب در زیر خاک، کاهش فشار گازها در خاک و تفکیک خاک برای کاهش نرخ تبخیر و افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت در خاک است. اصلاح شیمیایی شامل عملیاتی مانند استفاده از کودهای آلی و شیمیایی، استفاده از سولفات آهن، اسید‌های آمینه، سولفات منیزیم، کلرید کلسیم، سولفات منیزیم و تغییر pH خاک با افزودن موادی مانند گچ، آهک، سولفات آهن، سولفات منیزیم و ذرت هسته‌ای است.
رفع کاهش شوری خاک کشاورزی با روش زهکشی و آبشویی
دفع نمکها از خاک شور کشاورزی به دو روش آبشویی و زهکشی انجام میشود. در زیر هر یک از این روشها توضیح داده شده است:
۱- آبشویی: این روش متداول‌ترین روش برای دفع نمکهای خاک است. در این روش، با استفاده از آب تصفیه شده یا آب شبکه، خاک شور شسته میشود. برای انجام این کار، از آبکشی خاک استفاده میشود تا خاک ذرات خود را از خود جدا کرده و نمکها را با خود ببرد. این روش معمولاً در مناطق کم آبی و خشک که امکان استفاده از آب آبیاری و کشت را دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۲- زهکشی خاک شور: در این روش، هدف از دفع نمکهای خاک، جلوگیری از تجمع نمک در خاک است. با به کارگیری سیستم زهکشی، نمکهای موجود در خاک از طریق سوراخ‌های موجود در خاک و یا دکل های ایجاد شده در خاک، با آب وارد رودخانه یا دریا میشوند. این روش معمولاً در مناطقی استفاده میشود که در این مناطق فرآیند آب و هوایی بسیار شوری را ایجاد کرده و زهکشی خاک لازم است.
برای انتخاب بهترین روش از بین این دو روش باید به وضعیت خاک و محیط زیست منطقه توجه کرد. در حالی که آبشویی برای مناطق کم آب و خشک که آب زیادی در آنجا وجود ندارد، مناسب است، زهکشی برای مناطقی که با شوری خاک روبرو هستند بهترین راه حل است. همچنین، به علاوه، عوامل دیگری نظیر منابع آبی، قیمت آب، هزینه‌های نگهداری و اصلاح خاک نیز باید در نظر گرفته شوند.
تاثیرات کاهش شوری خاک کشاوزی
کاهش شوری خاک کشاورزی می‌تواند تاثیرات مثبت زیادی بر روی عملکرد محصول، کیفیت آن و همچنین سلامت خاک و گیاه داشته باشد.
۱- افزایش عملکرد محصول: شوری خاک می‌تواند باعث کاهش عملکرد محصول و در نتیجه کاهش سوددهی بهره‌بردار شود. با کاهش شوری خاک، امکان کاشت انواع محصولات را در خاک فراهم می‌آورد و همچنین میزان عملکرد محصول را افزایش می‌دهد.
۲- بهبود کیفیت محصول: شوری خاک می‌تواند باعث کاهش کیفیت محصول شود. با کاهش شوری خاک، کیفیت محصول نیز بهبود پیدا می‌کند و محصولات بهتری با مقادیر بالاتری از مواد مغذی، ویتامین، رنگ و طعم تولید میشوند.
۳- حفظ سلامت خاک و گیاه: شوری خاک ممکن است باعث تخریب ساختار خاک و کاهش بازدهی گیاهان شود. با کاهش شوری خاک، سلامت خاک بهبود پیدا می‌کند و گیاهان قادر به بهره‌برداری از مواد مغذی خاک بیشتر هستند.
۴- کاهش هزینه‌ها: هنگامی که شوری خاک باعث کاهش عملکرد محصول میشود، برای تولید محصولات بیشتر، نیاز به حجم بالایی از کودها و سایر مواد مغذی داریم. با کاهش شوری خاک و افزایش عملکرد محصول، هزینه‌های مرتبط با تولید نیز کاهش می‌یابد.
بنابراین، کاهش شوری خاک کشاورزی تاثیرات مثبت بسیاری بر روی عملکرد محصولات، کیفیت آنها، سلامت خاک و گیاهان و همچنین هزینه‌های تولید دارد.
آزمایش کاهش شوری خاک کشاورزی
آزمایش خاک شور کشاورزی با هدف اندازه‌گیری سطح شوری در خاک و تعیین میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم و مواد مغذی دیگر در خاک انجام میشود. برای این منظور می‌توانید به طور مستقیم از آزمایشگاه‌های مختلف خاک شور کشاورزی خدمات دریافت کنید یا از کیت‌های تست خاک شور استفاده کنید که در فروشگاه‌های کشاورزی و آنلاین قابل تهیه هستند.
برای انجام آزمایش خاک شور کشاورزی شما نیاز به ابزارهای زیر دارید:
- جعبه نمونه‌بردار خاک
- ظرف جمع‌آوری نمونه خاک
- ترازو
- سیویل‌متر
- روشنایی‌سنج
روش انجام آزمایش خاک شور کشاورزی به صورت زیر است:
- اولین مرحله در آزمایش خاک شور کشاورزی، نمونه‌برداری از خاک است. برای این منظور با استفاده از جعبه نمونه‌بردار خاک، نمونه‌ای از خاک را از ژرفایی حدود ۱۵ سانتی‌متری جمع‌آوری کنید.
- سپس نمونه جمع‌آوری شده در ظرف جمع‌آوری قرار داده شود.
- به عنوان یک مرحله پیش آزمایشی، تصویری از نمونه خاک تهیه شده و با استفاده از روشنایی‌سنج سطح نور مشخص شود.
- در ادامه، با استفاده از سیویل‌متر حجم نمونه خاک را اندازه‌گیری کنید.
- سپس نمونه خاک را در ظرفی قرار دهید و با استفاده از ترازو وزن آن را اندازه‌گیری کنید.
- برای اندازه‌گیری شوری خاک، از کیت‌های تست خاک شور استفاده کنید. با توجه به نمونه خاک جمع‌آوری شده، بسته‌ای را انتخاب کنید که محلول تست آن با ویژگی‌های نمونه خاک جمع‌آوری شده سازگار است.
- آزمون‌های اضافی را برای اندازه‌گیری میزان نیتروژن، فسفر، پتاسیم و مواد مغذی دیگر در خاک انجام دهید.
- نتایج آزمایش را با دستورالعمل های تولید کننده کیت‌های تست خاک شور تفسیر کنید
مواد کاهش شوری خاک کشاورزی
مواد کاهش دهنده شوری خاک، موادی هستند که به منظور کاهش سطح شوری در خاک استفاده میشوند. در زیر چند نمونه از مواد کاهش دهنده کاهش شوری خاک کشاورزی ذکر شده است:
۱- گچ: افزودن گچ به خاک به منظور کاهش شوری و افزایش pH خاک استفاده میشود. با افزودن گچ به خاک، کاتیون‌های آن پرتوانند نمکهای آنیونی را جذب کنند و سپس برای تغذیه گیاهان در دسترس باشند.
۲- سولفات منیزیم: سولفات منیزیم به عنوان یک ماده کاهش دهنده کاهش شوری خاک کشاورزی ، به خاک افزوده میشود. با این کار، نمکهای خاک جذب شده و سپس تبدیل به فسفات منیزیم میشوند که به گیاهان کمک می‌کند تا بهتر رشد کنند.
۳- سولفات آهن: سولفات آهن به عنوان یک ماده کاهش دهنده کاهش شوری خاک کشاورزی ، به خاک افزوده میشود. با استفاده از سولفات آهن، نمکهای خاک جذب شده و به فلزات آهن تبدیل میشوند که قابلیت جذب نمک های آنیونی را دارند.
۴- سولفات کلسیم: سولفات کلسیم جزء مواد کاهش دهنده کاهش شوری خاک کشاورزی محسوب میشود. با افزودن این ماده، pH خاک افزایش می‌یابد و نمکهای خاک از رفتار خود تغییر می‌کنند و قابلیت جذب کاتیون‌های گیاهی را بیشتر می‌کنند.
۵- پتاسیم: پتاسیم کمک می‌کند تا شوری در خاک را کاهش دهد و حالت تعادلی خاک را حفظ کند. با افزودن پتاسیم به خاک، نمکهای خاک جذب شده و به عنصر پتاسیم تبدیل میشوند که به گیاهان کمک می‌کند تا بهتر رشد کنند.
این‌ها فقط نمونه‌هایی از مواد کاهش دهنده شوری هستند و لازم است قبل از استفاده، بررسی دقیقی بر روی خاک و نوع گیاهان در آن منطقه صورت پذیرد.
گیاهانی که کاهش شوری خاک کشاورزی را کاهش می دهند
گیاهانی که شوری خاک را کاهش می‌دهند، به عنوان گیاهان تلفیقی شناخته میشوند. این گیاهان با جذب نمکهای خاک و منافع آن برای رشد، به خاک کمک می‌کنند تا شوری آن کاهش پیدا کند. در زیر چند نمونه از این گیاهان ذکر شده است:
۱- آویشن: آویشن یکی از گیاهانی است که می‌تواند به کاهش شوری خاک کمک کند. این گیاه با جذب نمکهای خاک، به دستیابی به نیازهای خود برای رشدش کمک کرده و در عین حال به کاهش شوری خاک کمک می‌کند.
۲- بادام : بسیاری از انواع بادام مثل بادام سیاه ، بادام شیرین و بادام زمینی قابلیت کاهش شوری خاک کشاورزی را دارند. این گیاهان برای رشد در خاک‌های شور به دنبال نمکهای خاک می‌گردند و با جذب آنها به کاهش شوری خاک کمک می‌کنند.
۳- گل رز: گل رز یکی از گیاهانی است که با جذب نمکهای خاک به کاهش شوری خاک کشاورزی آن کمک می‌کند. این گیاه باعث کاهش سطح آب در خاک شده و موجب کنترل رشد نمکهای خاکی میشود.
۴- چغندر قند: چغندر قند یکی از گیاهانی است که می‌تواند به کاهش شوری خاک کشاورزی کمک کند. با جذب نمکهای خاک، این گیاه به تغذیه خود برای رشد می‌رسد و در عین حال به کاهش شوری خاک کمک می‌کند.
۵- خرفه: خرفه یکی از گیاهان تلفیقی است که می‌تواند به کاهش شوری خاک کمک کند. این گیاه با جذب نمکهای خاک به کاهش آن کمک می‌کند و همچنین برای رشد به مقدار کافی آب نیاز دارد که باعث کاهش سطح آب در خاک و در نتیجه کاهش شوری آن میشود.